ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ (ปกแข็ง)

หนังสือ "ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔" เป็นหนังสือรวบรวม "ประกาศ" ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ดำรัสสั่งให้ประกาศ นับแต่ปี ๒๓๙๗ ซึ่งเป็นปีแรกใน ๑๗ ปีที่พระองค์ครองราชสมบัติ มาจนถึงปี ๒๔๑๑ อันเป็นปีที่พระองค์ทรงเสร็จสวรรคต

"ประกาศ" เหล่านี้ นอกจากจะเป็นเสมือนกฎหมายที่ออกประกาศใช้ โดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าเจ้าอยู่หัวในเวลานั้นแล้วอีกด้านหนึ่งยังสะท้อนภาพ "ตัวตน" ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และยุคสมัยนั้นอย่างชัดเจน แม้ว่าประกาศเหล่านี้จะมีอาลักษณ์ หรือขุนนางเป็นผู้รับพระราชดำรัส พระบรมราชโองการทำการร่างประกาศ จากนั้นพระองค์จะทรงทำการตรวจร่างและตรวจแก้ไขก่อนจะนำไปประกาศใช้อีกชั้นหนึ่ง

สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ผู้ทรงรวบรวมนำเอาคำประกาศเหล่านี้มาจัดพิมพ์ออกเป็นหนังสือในรูปเล่มครั้งแรกๆ ได้ทรงกล่าวว่าเป็นพระราชนิพนธ์เองโดยมาก ดังนั้นจึงเชื่อได้ว่า นี่คือภาษาและความคิดของพระองค์อย่างแท้จริง

สารบัญ

คำนำ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๑
- ประกาศพระราชบัญญัติมรดกสินเดิมแลสินสมรส
- ประกาศเรื่องโจทก์ทิ้งฟ้อง
- ประกาศเรื่องค่าฤชาธรรมเนียม
- ประกาศให้ข้าราชการลอกพระราชบัญญัติจากหอหลวง
- ประกาศห้ามตัดกระบวนทางเสด็จ
- ประกาศพระราชทานนามหม่อมเจ้า
- ประกาศว่าด้วยสังฆทาน
ฯลฯ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๒
- ประกาศพระสงฆ์ที่จะสึกมารับราชการ
- ประกาศเรื่องฟ้องความผิดกระทรวง
- ประกาศสรรพนามสำหรับช้างม้า
- ประกาศเรื่องกราบทูลความที่ไม่เป็นจริง
- ประกาศห้ามไม่ให้ผู้มีอำนาจเข้าไปเกี่ยวข้องในการพิจารณาคดี
- ประกาศว่าด้วยเวลากราบทูลข้อราชการแลกิจธุระ
ฯลฯ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๓
- ประกาศว่าด้วยตราประจำหมายประกาศ
- ประกาศว่าด้วยผู้ที่จะรับทำภาษีอากรต่างๆให้ทำเรื่องราวยื่นตามกรม
- ประกาศว่าด้วยเขตที่ซึ่งฝรั่งจะเช่าฤาซื้อได้
- ประกาศว่าด้วยการประพฤติต่อฝรั่งเศส อังกฤษ แลอเมริกัน ที่มาอยู่ในเมืองไทย
- ประกาศเตือนให้ราษฎรซื้อข้าวเพราะจะเปิดให้จำหน่ายออกนอกประเทศ
- ประกาศเรียกอากรมะพร้าว ๓ ต้น สลึง
- ประกาศอนุญาตให้ชาวกรุงฯ รับจ้างฝรั่ง
- ประกาศห้ามไม่ให้คนตื่นข่าวเรื่องเรือรบไปมา
ฯลฯ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๔
- ประกาศเรื่องออกหนังสือราชกิจจานุเบกษา
- ประกาศมหาสงกรานต์ปีมะเมีย สัมาฤทธิศก
- ประกาศผูกปี้ข้อมือจีน
- ประกาศเรื่องอากรเตาสุราที่กรุงเก่า
- ประกาศจ่ายเงินภาษีข้้าวบำรุงพระนคร
- ประกาศเรื่องคนเสพสุราเมาในวันสงกรานต์
- ประกาศพระราชทานนามคองเจดีย์บูชา
ฯลฯ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๕
- ประกาศมหาสงกรานต์ปีมะแม เอกศก
- ประกาศเรื่องมิให้ละทิ้งคนเสียจริต
- ประกาศให้ผู้รับพระบรมราชโองการฟังรับสั่งให้ชัดเจน
- ประกาศพระราชบัญญัติพระสงฆ์ สามเณร แลศิษย์วัด
- ประกาศขนานนามพระที่นั่งในท่าราชวรดิฐแลพระที่นั่งสร้างใหม่
- ประกาศพระราชบัญญัติให้คัดความมรดกทูลเกล้าฯ ถวายใน ๑๕ วัน
- ประกาศให้ใช้คำ กับ,แก่,แด่,แต่,ต่อ,ใน,ยัง,ในที่ควร
- ประกาศพิกัดอากรค่าน้ำให้เก็บตามเครื่องมือ
- ประกาศว่าด้วยทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา
ฯลฯ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๖
- ประกาศสงกรานต์ปีจอ จัตวาศก
- ประกาศเรื่องการถวายทองเงินพระเจ้าลูกเธอในการโสกันต์
- ประกาณเรื่องเกณฑ์ทรายโรยถนนในการพระศพ
- ประกาศห้ามมิให้กราบบังคมทูลทักอ้วนผอม ขาวดำ
- ประกาศวางโทษเรื่องทักอ้วนผอม
- ประกาศให้เรียกคลองวัดไชยพฤกษ์ ว่าคลองมหาสวัสดิ์ คลองเข้าไปพระปฐม ว่าคลองเจดีย์บูชา
ฯลฯ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๗
- ประกาศมหาสงกรานต์ปีฉลู สัปตศก
- ประกาศห้ามมิให้นายบ่อนทดรองเงินให้นักเลงเล่นเบี้ยอนุญาตให้ทำสารกรมธรรม์แทน
- ประกาศห้ามมิให้เขียนหนังสือทูลเกล้าฯ ถวาย ด้วยหมึกดินสอที่จืดจาง
- ประกาศเรื่องจีนทำอัฐปลอม
- ประกาศพระราชทานชื่อวัดเงิน วัดทอง
- ประกาศไม่ให้พิกัดราคาข้าว
- ประกาศห้ามมิให้เล่นแอ่วลาว
- ประกาศให้ภาษีตั้งอยู่กับด่าน
ฯลฯ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาคปกินณกะ ส่วนที่ ๑
- ประกาศขนานนามพระพุทธปฏิมากรประจำรัชกาล
- ประกาศเรื่องเถรจั่นแทงผู้มีชื่อแล้วหนีไป แลหร้ามไม่ให้บวชกุลบุตรอายุพ้น ๒๔ ถึง ๗๐ เป็นเถร เป็นเณร
- ประกาศเรื่องให้สึกพระสงฆ์สามเณรที่สูบฝิ่น
- ประกาศให้เรียกชื่อพระที่นั่งสุทธาสวรรย์ว่า พระที่นั่งสุทไธสวรรย์ พระที่นั่งพุทธาสวรรย์ให้เรียกว่า พระที่นั่งพุทไธสวรรย์
- ประกาศให้ทำบัญชีพระสงฆ์สสามเณรที่เป็นช่างทองแลช่างอื่นๆ ขึ้นทูลเกล้าฯ ถวาย
- ประกาศให้พระสงฆ์บูชาพระแก้วมรกตในเดือน ๘ แรม ๘ ค่ำ
- ประกาศเรื่องภิกษุสามเณรรักใคร่ผู้หญิงจนถึงเป็นปาราชิกให้มาลุกะโทษ จะยกโทษให้
- ประกาศห้ามไม่ให้เอาแผงไม้ไผ่ จาก มาทำเป็นพะเพิงในพระอารามหลวง
ฯลฯ

ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาคปกินณกะ ส่วนที่ ๒
- ประกาศเรียกงาปิว่าเยื่อเคย ในคำกราบทูล
- ประกาศให้เรียกว่าสวนนันทอุทยานให้ถูก
- ประกาศเรื่องใช้คำพูว่า ต้นแผ่นดิน กลางแผ่นดิน ปลายแผ่นดิน
- ประกาศให้เรียกที่ประทับท้องสนามหลวงว่าพลับพลา
- ประกาศเรื่องพระพุทธบุษยรัตน
- ประกาศปฏิสังขรณ์วัดชัยพฤกษมาลา วัดเขมาภิรตาราม
- ประกาศว่าด้วยปฏิสังขรณ์วันขุนแสน
ฯลฯ