ซูสีไทเฮา: หงส์เหนือบัลลังก์ ผู้สร้างจีนสมัยใหม่

ซูสีไทเฮา พระพันปีหลวง (ค.ศ.1835-1908) เป็นสุภาพสตรีผู้มีความสำคัญโดดเด่นที่สุดในประวัติศาสตร์จีน พระองค์ทรงปกครองประเทศจีนหลายสิบปีและนำพาจีนยุคกลางเข้าสู่ยุคสมัยใหม่

เมื่ออายุได้สิบหกปี ซูสีได้รับเลือกให้เป็นหนึ่งในบรรดาเจ้าจอมของจักรพรรดิ จากการคัดเลือกทั่วทั้งแผ่นดิน เมื่อจักรพรรดิสวรรคตลงในปี 1861 พระโอรสซึ่งมีพระชนมพรรษาเพียงห้าพรรษาทรงขึ้นสืบราชบัลลังก์ พระนางทรงก่อรัฐประหารยึดอำนาจจากคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ที่สมเด็จพระจักรพรรดิทรงแต่งตั้งไว้และเถลิงอำนาจปกครองประเทศจีน “หลังม่าน” ตามนัยแห่งตัวอักษรนั้นโดยแท้ กล่าวคือ มีม่านไหมคั่นกลางระหว่างพระนางกับเสนาบดีซึ่งเป็นชายล้วน

ชีวประวัติซึ่งแสดงถึงการค้นพบใหม่นี้ จุง ชาง ได้บรรยายอย่างกระจ่างชัดว่า พระนางได้ทรงต่อสู้กับความยากลำบากอย่างมหันต์เพื่อเปลี่ยนแปลงประเทศจีนอย่างไร ภายใต้การปกครองของพระองค์จีนโบราณ ได้กลายมาเป็นประเทศที่มีคุณสมบัติทุกสิ่งที่รัฐในยุคใหม่พึงมี ไม่ว่าจะเป็นอุตสาหกรรม ทางรถไฟ ไฟฟ้า โทรเลข กองทัพบก และกองทัพเรือพร้อมยุทโธปกรณ์อันทันสมัย นอกจากนั้นยังทรงยกเลิก การลงโทษ อันน่าสยดสยองอย่างการประหารชีวิตด้วยการเฉือนพันครั้ง รวมถึงล้มเลิกการพันเท้าสตรี พระนางยังทรงริเริ่มให้อิสระภาพแก่สตรี และแผ้วถางหนทางสู่การเลือกตั้งตามระบบรัฐสภา จุง ชางพลิกแนวคิดดั้งเดิมเกี่ยวกับพระนางซูสีโดยกว้างขวาง ในด้านที่พระนางเคยถูกมองว่าเป็นเผด็จการผู้โหดร้ายและล้าหลัง

ซูสีไทเฮาทรงปกครองในยามที่บ้านเมืองไม่ปกติและต้องเผชิญกับวิกฤตการณ์ใหญ่ ๆ มากมาย เช่น กบฏไท่ผิงและกบฏนักมวย สงครามกับฝรั่งเศสและญี่ปุ่น ตลอดจนการรุกรานโดยมหาอำนาจพันธมิตรแปดประเทศ ที่มีอังกฤษ เยอรมัน รัสเซีย และสหรัฐอเมริการ่วมอยู่ด้วย จุง ชางมิได้เพียงบันทึกการบริหารรัฐกิจทั้งภายในและภายนอกประเทศของซูสีไทเฮา แต่ยังพาให้ผู้อ่านได้เข้าถึงเบื้องลึกของพระราชวังฤดูร้อนอันรุ่งโรจน์และพระราชวังต้องห้ามของปักกิ่ง ที่ประทับซึ่งพระนางอยู่รายล้อมด้วยเหล่าขันที ในโลกที่จุง ชางพรรณนาอย่างละเอียดละออชวนหลงไหลนี้ไม่น่าเชื่อเลยว่าจะมีของเก่าที่สุดและของใหม่ที่สุดผสมกลมกลืนอยู่ร่วมกันได้อย่างพิศดาร

ชีวประวัตินี้เขียนขึ้นจากเอกสารประวัติศาสตร์ที่ค้นพบใหม่ เช่น บันทึกของราชสำนัก จดหมายทางราชการ และส่วนตัว อนุทินและคำบอกเล่าของพยานในเหตุการณ์ ดังนั้น จึงถือเป็นการปฏิวัติแนวคิดเชิงประวัติศาสตร์เกี่ยวกับช่วงเวลาสำคัญของจีนและของโลกช่วงหนึ่ง หนังสือเล่มนี้อัดแน่นไปด้วยเรื่องราวมีการดำเนินเรื่องอย่างรวดเร็วและน่าสนใจ ถือเป็นการแสดงภาพในมุมกว้างของการบังเกิดขึ้นของจีนสมัยใหม่และภาพอันละเอียดละออของสุภาพสตรีคนหนึ่ง ผู้เป็นเจ้าจอมในสมเด็จพระจักรพรรดิ ผู้ปกครองที่มีอำนาจเต็มของประเทศที่มีประชากรหนึ่งในสามของประชากรโลก และรัฐสตรีที่ไม่มีผู้ใดเสมอเหมือน