การอ่าน 'เคหาสน์เทวีนิทรา' นั้นมันเหมือนกับการลงไปอยู่ในเรือดำน้ำกับบรรดาตัวละครในตัวเรื่องและไอ้เจ้าเรือดำน้ำผีบ้าลำนั้นมันก็เหลืออากาศไว้ให้เราหายใจได้อย่างจำกัดจำเขี่ยมากยิ่งขึ้นทุกขณะจิต. เมื่อเรื่องดำเนินความไปถึงตอนเข้าด้ายเข้าเข็ม เราผู้เป็นคนอ่านอาจถึงแก่บังเกิดอาการนัยน์ตาพร่า และเหงื่อกาฬแตกพลั่ง เพราะอยู่ดีๆ คนเขียนก็บอกแก่เราว่าแรงเกรี้ยวของดำฤษณาอันชวนพรั่นนั้นมันถูกเสือกไสไล่ส่งมาด้วยความกระชั้นชิดของความตาย.
- ยูคิโอะ มิชิมา

มันเป็นวรรณกรรมอีโรติกระดับมาสเตอร์พีซมันจะคงกระพันชาตรีอยู่นานตราบเท่าที่มนุษย์เรายังต้องเสพสังวาสกันอยู่มันจับอสูรร้ายน่าพรั่นโขยงหนึ่งล่ามโซ่และลากจูงกึงกังเข้ามาเบื้องหน้าเราเพื่อให้เราเพ่งพินิจในระยะใกล้.
ตนแรกสุดคือดำฤษณาอันรุ่นร้อน
ตนที่สองคือภาวะใกล้ตายของมนุษย์ซึ่งเราทุกคนเลี่ยงไม่พ้น
อีกตนหนึ่งคือความด้านชาของมโนธรรม
อันเนื่องจากการประพฤติปฏิบัติไปตามกรอบของขนบธรรมเนียมประเพณีตนอื่นๆ แสยะแยกเขี้ยวอยู่ในความมืดมัวสลัวราง มันเป็นดาวที่แปลกประหลาดที่สุดดวงหนึ่งในฟากฟ้าแห่งวรรณกรรม
- แดนอรัญ แสงทอง

นวนิยายเปิดเปลือยเนื้อในมนุษย์วัยชราอย่างน่าตื่นตาตื่นใจ ภายใต้เลื่อนไขประหลายตั้งแต่บรรทัดแรกสุด! นั่นคือจุดกำเนิดแห่งการฟื้นตื่นของชีวิตในคืนวันที่ผ่านมาของชายวัยหกสิบเจ็ดผู้มาเยือน 'เคหาสน์เทวีนิทรา'

พูดอีกแบบก็คือขณะพาตัวเองไปสู่โลกใบใหม่โดยเฉพาะในแง่ของการได้รับอนุญาตให้นอนร่วมเรียงเคียงร่างกับสตรีวัยกำดัดผู้หลับสนิทในห้องหับมิดชิด แต่ห้ามล่วงล้ำสอดใส่ไม่ว่าจะด้วยอวัยวะใดก็ตามโดยเด็ดขาดนั้น มันกลับปลุกชีวิตเชิงสัมผัสสัมพันธ์ในโลกใบเก่าที่ตัวเขาเองดูจะลืมเลือนแล้วให้ลุกตื่นขึ้นมาปรากฏอยู่ต่อหน้า

ปฏิเสธไม่ได้ว่าการจัดวางตัวละครในลักษณะขั้วตรงข้าม กล่าวคือ ฝ่ายชายอยู่ในวัยไม้ใกล้ฝั่งหากเต็มไปด้วยพลังพลุ่งพล่านทางความรู้สึกและความคิด ขณะฝ่ายหญิงอยู่ในวัยเริ่มผลิบานแห่งชีวิต ทว่ากลับตกอยู่ในภาวะหลับไหลคล้ายสิ้นไร้ซึ่งชีวิต ยังไม่ต้องนับถึงภาวะสลับทางอารมณ์อันไม่สมวัย เนื่องเพราะ 'ถูกระทำ' กับคนละแบบ

กล่าวโดยสรุปก็ต้องว่า คาวาบาตะได้สำแดงฝีไม้ลายมือทางการประพันธ์อย่างเหนือชั้นอีกหนด้วยการคลี่กระแสคิดของตัวละครเอกที่ดูจะเป็นมนุษย์เชิงปัจเจกในเบื้องต้น แต่กลับกลายเป็นตัวแทนปุถุชนคนส่วนใหญ่ในท้ายที่สุดได้อย่างน่าทึ่ง!

นวนิยายขนาดสั้นขอวคาวาบาตะเรื่องนี้เป็นที่รับรู้กันว่ามันได้สร้างแรงบันดาลใจสำคัญแก่นักเขียนใหญ่อย่างกาเบรียล การ์เซีย มาร์เกซ จนทนไม่ไหว ต้องขีดเขียนนวนิยายขนาดไล่เลี่ยกันออกมาอย่างน่ารักน่าชังในชื่อ 'ความทรงจำถึงกะหรี่ที่แสนเศร้า' เช่นนี้แล้วคงไม่ต้องสาธยายอีกกระมังว่ามันดีเด่นเพียงใดในโลกวรรณกรรมสากล